Kerk behoeft verklaring van goed gedrag

Per 1 januari 2008 moeten kerken bij de fiscus bekendstaan als algemeen nut beogende instelling. Pas dan zijn kerkelijke giften fiscaal aftrekbaar. Over de vraag of de belastingdienst zich met kerkelijke beslissingen gaat bemoeien, zijn de meningen verdeeld.

UTRECHT - Wie in 2009 belastingaangifte doet en zijn kerkelijke giften als aftrekpost wil opvoeren, moet weten of zijn kerk daarvoor in aanmerking komt. Vanaf 1 januari 2008 moeten alle kerken en goede doelen namelijk een beschikking hebben van de Belastingdienst, die ze expliciet aanwijst als Algemeen Nut Beogende Instelling (anbi). Pas dan zijn kerkelijke giften fiscaal aftrekbaar. Deze zomer moeten kerken zo'n beschikking aanvragen bij de Belastingdienst in Den Bosch. In de huidige regeling krijgen kerken automatisch het predicaat anbi. Desgevraagd moeten ze dat kunnen aantonen.

Kerken en goede doelen hebben straks dus een 'verklaring van goed gedrag' nodig. De eisen die de fiscus stelt, zijn onder meer een deugdelijke en controleerbare (financile) administratie, een actueel beleidsplan en geen onredelijk hoge reserves. Kerkleden mogen voor hun werkzaamheden niet meer dan een onkostenvergoeding krijgen.

,,Het is vastlegging van ongeschreven beleid'', zegt Marcel Homan, woordvoerder van de Belastingdienst. ,,Het kan best zijn dat een individuele kerk iets moet aanpassen. Maar we gaan er niet van uit dat het grote bezwaren zal opleveren.'' Of aangesloten kerken zich houden aan de vereisten, zal blijken bij individuele controles. Homan: ,,Maar we gaan niet bij al die kerken in n keer op de stoep staan.''

Gewone kerken zullen met de nieuwe regeling geen problemen krijgen, stelt de woordvoerder van de Belastingdienst. ,,Instellingen die zich zorgen moeten maken, zijn organisaties die zichzelf kerk noemen, maar feitelijk geen kerk zijn.'' Hij doelt daarmee op sektarische genootschappen, maar kan het onderscheid met kerken niet precies duidelijk maken.

Geen neutrale regeling

Het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) zei gisteren teleurgesteld te zijn dat voor kerken dezelfde richtlijnen gaan gelden als voor goede doelen. Secretaris Hans Zuijdwijk vreest discussies over het algemeennutkarakter van kerkelijke activiteiten.

Jan Peter Boersma, belastingrechter bij het Hof in Amsterdam, deelt die angst. ,,Het is geen neutrale regeling. Als een kerk iets nuttig vindt en de inspecteur van de Belastingdienst denkt daar anders over, kun je daarover discussie krijgen. Een inspecteur kan op die manier bijvoorbeeld het uitkeringsbeleid van diaconien onder de loep gaan nemen. Of neem het feit dat sommige kerken alleen mannelijke ambtsdragers aanstellen: is dat niet strijdig met artikel 1 van de Grondwet? Dat is nu misschien geen probleem, maar dat kan in de toekomst verschuiven. Geert Wilders vindt moskeen bijvoorbeeld geen algemeen nut beogende instellingen.''

Echtheidstoetsing

Jaap Broekhuizen, net als Zuijdwijk werkzaam bij het CIO, denkt dat het niet zo'n vaart zal lopen. Dat de Belastingdienst zich met inhoudelijke kerkelijke beslissingen gaat bemoeien, lijkt hem ,,volstrekt buiten de orde''. ,,We hebben geen enkele aanwijzing om dat te veronderstellen. Als dat wel gebeurt, denk ik dat we snel op het Binnenhof staan.''

Ook Kor Mollema, hoogleraar accountancy in Rotterdam, ziet weinig gevaar. ,,Ik geloof niet dat er enige twijfel is aan het algemeen nut van kerken.'' De nieuwe regeling is meer een echtheidstoetsing, dan een gevaar voor kerken, zegt hij. ,,De regeling straalt uit: we willen het misbruik van de giftenaftrek voorkomen.''

Kleinere kerken zullen door de reserve-eisen niet in de problemen komen, verwacht de econoom. Hij wijst erop dat de regeling ruimte laat voor reserves die in het kerkgebouw zitten, maar kritisch is op vrije reserves, die kunnen worden uitgegeven. ,,Een diaconie die bulkt van het geld en belegt in aandelen, is dan wat anders dan een gemeente met een kerkgebouw van een miljoen.'' Voor grotere kerken, zoals de Rooms-Katholieke Kerk, kunnen flinke bezittingen lastig zijn, zegt Mollema. ,,Maar het lijkt me sterk dat ze dat om zeep helpen.''

De nieuwe regeling voorziet in een zogenaamde groepsbeschikking, waarbij een koepel van een kerkgenootschap voor alle aangesloten kerken een beschikking kan aanvragen. Volgens Broekhuizen van het CIO kan ieder kerkgenootschap in principe zo'n groepsbeschikking aanvragen, omdat aan de koepel geen eisen zijn gesteld. Ook een kerkelijke synode zou volgens die redenering een beschikking kunnen aanvragen. Broekhuizen ziet daarbij wel een probleem: ,,De vraag is of landelijke kerkorganen intern bevoegd zijn zo'n beschikking aan te vragen.''

Administratieve last

De giftenregeling zadelt kerken op met administratieve lasten. Broekhuizen van het CIO wijst erop dat de schenkingsrechten die een kerk betaalt over ontvangen giften recent zijn gedaald van acht naar nul procent. ,,De overheid wil daar wel een paar dingen tegenover zien.''

,,Wat haal je allemaal overhoop?'', verzucht Mollema. ,,Het is typische Hollandse regelzucht.'' Hij wijst erop dat kerken en goede doelen vaak door vrijwilligers worden gerund. Die moeten nu volgens bepaalde voorschriften een administratie voeren en een beleidsplan schrijven. ,,En gezien de capaciteitsproblemen bij de Belastingdienst, is het maar de vraag of die ernaar kijkt.''

Bron: Nederlands Dagblad 21 maart 2007